Варс а, Сава а
Маццах хьалха, чӀогӀа ширачу заманехь, дуьне дуьззина Ӏаламат чӀогӀа йаккхий, инзаре юкъа хьаннаш хилла. Цу хьаннашкахь массо а тайпана акхарой хилла йехаш. ЧӀерех дуьззина сирла а, чекх са гуш хьаьъна, ахьдогӀуш хиш хилла. ХӀетахьлера адамаш е йаккхий гӀаланаш, е некӀаш а ца дора. Оцу хьенашкахь нах жима йарташкахь Ӏаш хилла.
Ишта жима юьртахь, Висла олу орган йистехь вина а, Ӏаш а хилла Варс. Цуьнан да чӀерийлецархой вара.
ЧӀогӀа тайна, лекха, майра а, къахьегарна тӀера а волуш, кхиира Варс. ХӀора буьйсанна, сатасле дуккха хьалха, ша ше куьга уггаре тоьлла дечигах бина бурам тӀехь, орган юьккхе чӏериш лийца воьдура иза. Хи чу ов а тоси, чӀерехь и хьала юззалц хьоьжуш Ӏара Варс.
Ӏаламата дика, шен болх безаш а, хууш а чӀерийлацархой вара иза. ЧӀерий доцуш цӏавара ца хиллера цуьна, тӀаьххьара, хӀинццалц шен долу дахар хуьцуш еана, цхьа башха буьйса йаллалц.
– Ма тера ду тхан мукъам бар а, дагара дуьйцуш къамаьл дарах – аьлла, ойла йира Варсо. И цунна дагадар ца, хинан чаппалга а даьлла, церан мукъам цӀеххьашха хедийра. Исбаьхьа аз тӀепаза дайра. Меллаша малх гучу болуш, са даржа доладелира.
Юха а, чӀогӀа синтем байна, дийнан дохалла, буьйсане сатуьйсура Варсас. Малх анайисте а бала ца кхианера, иза шен бурамц органан юккъех вара. Бода дика чӀагӀ белла, шен дог хоьсту мукъам хеззашехь, цо хаза а хаьтта, цуьнца дӀаийбеш, шен мукъам балийра. Буьйса чӀогӀа йаькхна дӀахӀоьттира. Къегина хьакхаьттачу бетта са, хинан экъана тӀехула кхерсташ, ловза делира.
Хинан бецаш юккъехула, аз декачу агӀор дӀахьаьжначу Варсана, йайчу тӀулгӀенаш йукъара, айаелла йоӀ йайра. Шена гӀенаха дуьхал хӀуьттуш гӀаларта сурт ду моьттуш висира и – самаха хуьлийла доцуш, инзаре хаза яра и йоӀ. Стигале хьала а йирзина бора цо шен мукъам. Цуьнан еха месаш хинан тӀоьхула йаьржина яра, баьццара бос баьтталуш, къегина ши бӀаьрг а бара. Варсийн кхин цхьана хӀуманна а тидам хилира: когийн метта, йоьӀа… чӀеран санна цӀога дара.
– Хьо милла ю? – аьлла, и къахкарна а ца кхоьруш, мохь тухуш хьаттира Варсас. ЙоӀ, ша локху эшар саца а йина, тӀехилира жима стаган.
– Сан цӀе Сава ю, тӀкъа хьо хӀора буса вогӀу, сан хьаша ву, ас кхайкхаза вагӀахь а – аьлла, тӀетуьйхира йоӀа.
– Бехк цабиллара доьха хьога. Суна ца хаара хӀара хи хьан цӀа дуйла. Со кху гергахь вехаш чӀерийлецархо ву. Пурба ло суна, хӀинца сан хӀусаме хьо хьошалгӀа кхайкха.
– Со хазахеташ йогӀур йара хьошалгӀа, амма тхан хинкарой таро яц хичуьра арадовла – аьлла, чӀогӀа гӀайгӀане йоьжна, жоп делира Савас.
– Хьан со волчу хьошалгӀа йан йиш яцахь, соьга маре а йоли йагӏахьара хьо! Со хууш вац, хӀинца хьо йоцуш, ас цхьаъ де а муха докхурду.
– ТӀкъа со, хьо воцуш, цхьана сахьте а йалалур яц – элира Савас.
– Тхан хин бухарчу дуьненахь аьлла ду, нагахь цхьана кӀантана Хин-Аьзни а, цунна и кӀант а, даггара вовше дезалахь – чӀера цӀоганах когаш а хилла, Хин-Аьзни адамашна юккъехь йаха йиш хир ю.
И къамел а даьш, Сава йола-йолуш, хина йисте елира. ЦӀенчу адамийн сурт а, сибат а дара цуьна.
ТӀаккха чӀогӀа воккхавечу Варсас и шен хӀусаме чу йигира. ШолгӀачу дийнахь, дукха доккха той а дина, массийтта дийнахь синкъерам дӏакхийхира цара.
Варс а, Сава а, шайна хинан боьрдан йистехь хӀусам йоьгӀна, дукха деха дехира ирсе а долуш. Церан комаьршалла а, хьошалла а, дукха генарчу меттигашкахь доьвзаш дара. Дукха нах бара царна гергехь шайн хӀусмаш йогӀа хьаьгна.
Церан ков-каьртан гонах, жим-жимма кӀотар хоьттира, тӀаьхьо цунах йоккха юрт хилира. Цу юьрта бахархоша, Варсий Савий безамна, церан ларам беш, Варссава аьлла цӀе тиллира.
ТӀаьххьара цунах, тахана Варшава цӀе йолу, шахьар хӀоьттира.
